Artikelen Planstudie Ring Utrecht

Luchtvervuiling langs de A12

Rijkswaterstaat rekent de lucht langs de A12 schoon, maar je zult maar in Nieuwegein, Hoograven of Lunetten wonen

Bij de berekeningen van luchtvervuiling wordt gebruik gemaakt van voorgeschreven modellen. De uitkomst van deze modellen hangt sterk af van de invoer. Een standaard uitspraak van modellenbouwers is "garbage in - garbage out (gigo)" (stop er onzin in en er komt onzin uit).
Volgens Rijkswaterstaat komt er op de A12 tussen knooppunten Oudenrijn en Lunetten in 2011 geen stagnatie meer voor. Dit wordt in het model ingevoerd en dan wordt volgens het model langs de A12 overal aan de luchtkwaliteitsnorm voldaan. Het model houdt zich netjes aan de gigo regel. De lucht langs de A12 wordt schoongerekend, maar voldoet waarschijnlijk in werkelijkheid helemaal niet aan de normen. Er hoeft dan ook niets aan de luchtvervuiling gedaan te worden, maar de bewoners zijn het slachtoffer.

Spreekt de minister de waarheid? 

Wij gaan ervan uit dat stagnatie en file hetzelfde is. Dat wordt voorgeschreven in de Infomil Toelichting januari 2011, waaruit we citeren: Een waarde tussen 0 en 1 invullen

= 0: bij geen stagnatie / files

> 0: bij stagnatie / files.

Het betreft de etmaalgemiddelde fractie van de verkeersintensiteit van licht verkeer dat stagneert. De Minister van Infrastructuur en Milieu spreekt enkele dagen na het verschijnen van die publicatie onwaarheid als zij zegt: "Een stagnatiefactor van nul betekent niet dat er nul aan files wordt meegenomen." ( Tweede Kamer, algemeen overleg, 9 februari 2011)

De snelheid van het verkeer

Een van de belangrijkste invoergegevens voor het rekenmodel voor luchtvervuiling is de doorstroming van het verkeer. Deze wordt voor stadswegen uitgedrukt door een snelheidstype en een stagnatiefactor, welke afhankelijk zijn van bijvoorbeeld filevorming. Voor snelwegen echter wordt altijd een vast snelheidstype gebruikt. In het door de minister voorgeschreven model is dat vaste type "Typisch snelwegverkeer, een gemiddelde snelheid van ongeveer 65 km/h, gemiddeld ca. 0,2 stops per afgelegde km.". Bij een gemiddelde snelheid van 65 km/h zijn auto's toevalligerwijs het schoonst (zie onze pagina over snelheidseffecten). In werkelijkheid rijden de auto's veel harder of, in files, juist veel langzamer. De lucht is dus veel vuiler dan wordt berekend. Een auto in file stoot ruim tweemaal zoveel luchtvervuiling uit als een auto die constant 80 km/h rijdt.
Nu kan er in het model wel een zogenaamde stagnatiefactor worden ingevoerd. Deze stagnatiefactor geeft min of meer aan hoevaak er een file op de weg staat. Rijkswaterstaat maakt geen gebruik van die factor, althans niet in 2011. In 2011 rijdt het verkeer voor de luchtvervuilingsberekeningen dus goed door. In 2009 daarentegen waren er volgens Rijkswaterstaat wel files. Alleen al door de files weg te schrijven lijkt het alsof de lucht schoner wordt.naar boven

De monitoringstool

Om in de gaten te houden of Nederland aan de Europese normen voor luchtvervuiling gaat voldoen heeft het ministerie van infrastructuur en milieu de zogenaamde "monitoringstool" ontwikkeld. Via een bijbehorende website kan iedereen bekijken wat de invoer is van de modellen, en de uitvoer ervan. KvU heeft deze site ook gebruikt.

In- en uitvoer volgens de monitoringstool

Het bovenstaande plaatje is geproduceerd met de monitoringstool. De A12, tussen knooppunten Oudenrijn en Lunetten, is geselecteerd. De monitoringstool laat zien welk snelheidstype voor dat wegdeel is ingevoerd. Dat is nog wel wat gecompliceerd: zie onderstaande tabel. De tabel is gericht op de A12, maar ter vergelijking is een stukje Europalaan toegevoegd. Een aantal wegvakken bij knooppunt Lunetten valt qua naamgeving onder de A27. Merk op hoeveel detail is aangebracht in de wegvakindeling; om bijvoorbeeld het wegvak Europalaan op bovenstaand kaartje te onderscheiden is een vergrootglas nuttig; zo groot dus zijn de diverse wegvakken vaak. Elk stukje rijstrook is afzonderlijk aanwezig. De tabel laat zien dat ingevoerd is dat het verkeer op alle rijkswegvakken qua snelheidstype "typisch snelwegverkeer" (dus type a) is. Overigens zij opgemerkt dat de Minister van Infrastructuur en Milieu heeft voorgeschreven dat dit type wordt gebruikt. Rijkswaterstaat handelt dan ook in opdracht van de minister.

De monitoringstool geeft nog veel meer informatie dan in onderstaande tabel vermeld. In het bijzonder voert Rijkswaterstaat voor 2011 in dat er geen stagnatie optreedt. In 2009 waren er volgens Rijkswaterstaat nog wel files. Zo is voor het wegvak dat in de tabel oranje is gekleurd voor 2009 ingevoerd dat vrachtverkeer ruim 30% van de tijd in file rijdt, en personenwagens 29%. Deze getallen zijn in de tabel opgenomen. We hebben dit voor slechts 1 wegvak gedaan omdat het tamelijk veel werk is om deze gegevens aan de monitoringstool te onttrekken; maar hetzelfde kan dus gedaan worden voor vrijwel elk wegvak in de onderstaande tabel.

Links ziet u een tweede plaatje dat met de monitoringstool is gemaakt. Het geeft de berekende luchtvervuiling (als concentratie NO₂) op een aantal rekenpunten in 2011, dus als er volgens Rijkswaterstaat geen files meer staan. Nergens langs de A12 wordt de norm van 40 µg/m3 overschreden: alle punten zijn blauw of zelfs groen gekleurd. Langs de Europalaan zijn gele, rode en zelfs paarse bolletjes te zien. De Europalaan is viezer dan de A12. Dit is natuurlijk uiterst onwaarschijnlijk.
Het model gedraagt zich volgens de standaardregel "garbage in - garbage out". Omdat er onzin in gaat komt en onzin uit.naar boven

Gevolgen

De schade die luchtvervuiling aanricht bij omwonenden wordt in principe enigszins beperkt door de Europese normen. Zelfs als aan die normen wordt voldaan sterven er overigens in Utrecht dagelijks 1 of 2 mensen aan de gevolgen van luchtvervuiling door het verkeer. Het gaat daarbij natuurlijk om de ingeademde, dus werkelijke luchtvervuiling. Berekeningen doen er niet toe. Maar door te berekenen dat de luchtvervuiling aan de Europese norm voldoet wordt voorkomen dat er maatregelen getroffen moeten worden om onze gezondheid te beschermen. Het doet er in het Nederlandse systeem daarbij niet toe of de werkelijke luchtvervuiling aan de norm voldoet; als het model maar uitrekent dat de lucht schoon genoeg is.

naar boven

Conclusie

Als de lucht langs de Europalaan al niet aan de norm voldoet, dan is het waarschijnlijk dat ook de lucht langs de A12 te vies is. Maar Rijkswaterstaat stelt de invoer van het rekenmodel in opdracht van de minister van infrastructuur en milieu zo in dat de lucht langs de A12 schoongerekend kan worden, waardoor het lijkt alsof aan de norm wordt voldaan. De gezondheid van omwonenden speelt geen rol.




naar boven

Tabel van wegvakken

Onderstaande tabel is ontleend aan de monitoringstool. Voor alle 146 wegvakken die in bovenstaand plaatje blauw gekleurd zijn worden in de tabel gegeven:

1. Segmentnummer: onder dit nummer is het wegvak ingevoerd in de database van het ministerie
2. Straatnaam, bij rijkswegen ook: naam van het knooppunt of naam en nummer van de afslag
   
3. Nummer van de rijksweg
4. Gemeente (verantwoordelijk voor het bestemmingsplan)
5. Wegbeheerder : G(emeente) of R(ijk)
6. Wegtype: 92 is weg door open terrein; 93 en 94 zijn snelweg, waarbij op type 94 dynamisch verkeersmanagement wordt toegepast
   
7. Snelheidstype: c is normaal stadsverkeer, a is “snelweg algemeen”: Typisch snelwegverkeer, een gemiddelde snelheid van ongeveer 65 km/h, gemiddeld ca. 0,2 stops per afgelegde km.
   
8. Hoogte van het wegdek boven de omgeving
9. Maximum snelheid
10. Maximum snelheid voor vrachtwagens
11. Voor 1 wegvak is nog de stagnatiefactor voor personen- en vrachtverkeer gegeven, zoals Rijkswaterstaat die gebruikte in 2009. Ook op de meeste andere wegvakken waren er volgens Rijkswaterstaat files. In 2011 echter zijn alle files verdwenen, althans volgens Rijkswaterstaat.