Achtergrondartikelen over lucht, geluid en gezondheid
PM 2.5: De fijnere fracties van fijnstof en de Europese normen
In december 2007 besloot het Europees Parlement dat er een richtlijn moet komen voor de fijnere vorm van fijnstof, PM2.5 (fijnstofdeeltjeskleiner dan 2.5 micrometer) . Vanaf 2015 geldt een limiet van 25 μg/m3; voor buitenstedelijke gebieden is dit 20 μg/m3. In 2020 geldt daarnaast een algemene streefwaarde van 20 μg/m3 (geen harde norm dus). Daarnaast zijn er nog aanvullende eisen: De Europese lidstaten dienen de concentratie PM 2.5 vóór 2020 met 20 procent te hebben verminderd (bij concentraties tussen de 13 en 18 μg/m3 is dit 15 procent, tussen de 8.5 en 13 μg/m3 10 procent). De grenswaarde van 25 μg/m3 dient in 2015, of indien mogelijk al in 2010 te worden bereikt. Het Europees Parlement had het graag wat strenger gezien, maar de lidstaten waren daartoe niet bereid.
De Nederlandse overheid lijkt zich er nog niet zo druk over te maken. Er zijn enkele modelmatige berekeningen van PM 2.5 concentraties, maar echt gemeten wordt er nog niet. De meetresultaten zijn te beperkt en de modellen bevatten nog aanzienlijke onzekerheden. Het Compendium van de Leefomgeving (een uitgave van het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Planbureau voor de Leefomgeving en Wageningen Universiteit en Researchcentrum) geeft de volgende stand van zaken:
"Op basis van de huidige inzichten liggen de gemiddelde achtergrondconcentraties van PM 2.5 in Nederland tussen de 13 en 18 µg/m3. In het stedelijk gebied zijn de PM 2.5-concentraties hoger, namelijk 14 tot 22 µg/m3. Lokaal in straten en langs snelwegen zijn de concentraties verhoogd door de bijdrage van verkeer aan de PM 2.5-concentraties. PM 2.5-concentraties in straten zijn voor 2010 berekend op 15 tot maximaal 30 µg/m3. Gemeten PM2,5-concentraties in straten liggen tussen 17 tot 21 µg/m3. Het beperkte aantal metingen van PM2,5 langs straten en wegen in Nederland en nabijgelegen regio's in België en Duitsland geven een range van 18-28 µg/m3." (bron: Compendium voor de Leefomgeving)
[update 10 december 2013] Naar aanleiding van Kamervragen meldt staatssecretaris Mansveld dat zij zich in Europa hard maakt voor een EU-norm voor PM2.5 van 20 µg/m3. Hiermee bedoelt zij dus een nieuwe jaarnorm en niet de bestaande indicatieve norm. De Europese Commissie buigt zich nog deze maand over een nieuwe normering voor fijnstof. Ook de genoemde verminderingsdoelstelling wordt geëvalueerd; mogelijk zet de Europese Commissie deze ook om in een officiele grenswaarde. Aanleiding voor de Kamervragen was een groot Europees onderzoek (ESCAPE) naar de gevaren van fijnstof. Sterfte door fijnstof (PM2.5) blijkt zich voor te doen bij concentraties ver onder de EU-norm van 25 μg/m3. Elke 5 μg/m3 fijnstof boven de 10 μg/m3 verhoogt de sterftekans met maar liefst 7 procent (bron: The Lancet).
WHO: de norm voor PM 2.5 moet naar 10 µg/m3
Op basis van de resultaten van 2010 zal de uiteindelijk norm vastgesteld kunnen worden. De aanvullende eis is immers 20 procent vermindering (of 15 procent wanneer de concentratie onder de 18 μg/m3 zit). Dit is erg belangrijk voor de te nemen maatregelen. Wanneer de concentratie PM 2.5 boven de 18 μg/m3 valt, is de beleidsopgave voor het halen van de streefwaarde aanzienlijk hoger (zie PBL – Analyse van de haalbaarheid van de PM2.5-normen. De WHO (Wereld Gezondheidsorganisatie) vindt dat het allemaal wel wat strenger mag. Omdat de fijnere fracties van fijnstof ook in lage concentraties nog bijzonder schadelijk zijn voor de gezondheid, streeft de WHO naar een norm van 10 μg/m3. In dit licht ziet de WHO de norm van 25 µg/m3 ook als een tijdelijke norm. De metingen en modellen laten zien dat Nederland de norm van 25 μg/m3 waarschijnlijk wel haalt. De streefwaarde van 20 μg/m3 is al wat lastiger. De WHO-norm van 10 μg/m3 lijkt zonder aanvullend beleid een volstrekt onhaalbare kaart te zijn.
Lees ook: Scherpere Europese doelstellingen voor vermindering fijnstof in 2020
NASA: De gemiddelde concentratie van PM2.5 in μg/m3 over de jaren 2001 tot 2006, verkregen door sattelietmetingen. Zoom in op Europa.
