Achtergrondartikelen over lucht, geluid en gezondheid
Is fietsen in de stad nog wel gezond?
Er verschijnen de laatste jaren steeds meer onderzoeken naar de gevaren van luchtvervuiling voor de volksgezondheid. Een vraag dringt zich daarbij nadrukkelijk op: Is of het nog wel een goed idee is om door het moderne stadsverkeer te fietsen? De conclusie: Ja, maar het is niet verkeerd om te kiezen voor een schonere fietsroute dan je gewend bent. De gedachte van sommige mensen dat je beter af bent in bus of auto klopt niet. Je ademt namelijk in bus en auto verrassend veel luchtverontreiniging in.
Onderzoek IRAS naar voor- en nadelen van fietsen door stad
Onderzoek van het IRAS (Institute for Risk Assesment Sciences; Universiteit Utrecht) toont aan dat de gezondheidsvoordelen nog altijd zwaarder wegen dan de risico's, zoals het inademen van fijnstof en verkeersongelukken (bron). Onderzoekers Jeroen de Hartog en Gerard Hoek kwamen tot deze uitspraak door te berekenen wat een vervanging van korte autoritten door de fiets betekent voor de gezondheid. Op basis van eerder onderzoek maakten ze een berekening van gezondheidswinst en -verlies: De winst in levensverwachting (door de lichamelijk inspanning) is 3 tot 14 maanden; het inademen van fijnstof leidt tot een afname van 1 tot 40 dagen; fatale verkeersongevallen kosten nog eens 5 tot 9 dagen. De winst is dus een stuk groter.
Een factor waar de onderzoekers rekening mee hielden is het feit dat je als fietser de keuze hebt voor een schonere fietsroute. Een automobilist heeft die keuze vaak niet (de luchtkwaliteit in een auto is ook slecht; voor luchtkwaliteit op wegen zijn ook geen normen). Daarnaast heeft een vervanging van korte autoritten door fietsritten voordelen voor de hele gemeenschap. De totale emissie van vervuilende stoffen neemt immers af.
Onderzoek Moniek Zuurbier naar blootstelling verkeersdeelnemers aan luchtvervuiling
Moniek Zuurbier (Universiteit Utrecht) deed in 2011 onderzoek naar de blootstelling van verkeersdeelnemers aan luchtverontreiniging en acute gezondheidseffecten (download het rapport hier).
De belangrijkste conclusies:
- Ademhaling (volume lucht per minuut) van een fietser is gemiddeld twee keer hoger dan die van verkeersdeelnemers in bus of auto.
- Blootstelling verkeersdeelnemers (auto, bus, fiets) aan luchtverontreiniging in vergelijking met blootstelling op relatief schone plekken (stadsachtergrondlocaties): Blootstelling aan roet is het meest verhoogd, 2.0 tot 3.7 keer; PM10 het minst, 1.1 tot 2.5 keer.
- Blootstelling in dieselbussen is 20 tot 40 procent hoger dan in (elektrische) trolleybussen (geldt voor roet en PM2.5, niet voor PM10).
- De blootstelling van fietsers aan ultrafijne deeltjes en roet was 40 en 35 procent lager op de rustige fietsroute dan op de drukke fietsroute, maar er was geen verschil voor PM2.5 en PM10.
Lange termijn effecten van blootstelling aan luchtverontreiniging:
- Gemiddelde woon-werk reistijd is in Nederland 54 minuten. Dat verhoogt de totale dagelijkse blootstelling aan roet met 7 tot 10 procent (auto, bus) of 4 tot 5 procent (fiets). De dagelijkse inhalatie van luchtverontreiniging door fietsers is 12 tot 15 procent verhoogd, vanwege het hogere ademvolume van fietsers.
- "De verhoogde blootstelling kan bijdragen aan lange termijn effecten op ziekte en sterfte. Andere studies hebben aangetoond dat de gezondheidsbaten van fietsen groter zijn dan de gezondheidskosten door de blootstelling aan luchtverontreiniging." (citaat p. 133 van het rapport).
Ziektes die gerelateerd worden aan blootstelling aan luchtvervuiling zijn longziektes als astma, COPD en longkanker, hart- en vaatziektes en dichtgeslibte aderen. Er zijn aanwijzingen voor een relatie tussen fijnstof en vervroegde dementie (bron).
Conclusies
Het onderzoek van Zuurbier onderstreept nog eens de noodzaak om roet als criterium voor luchtkwaliteit te gebruiken in plaats van fijnstof (PM10). Roet geeft immers een beter beeld van luchtverontreiniging door verkeer en de daaraan verbonden gezondheidsrisico's. In het blad Trajectum zegt Zuurbier het volgende over de gezondheidseffecten:
"Er komen gassen en roetdeeltjes je longen binnen... Gebleken is nu ook dat nanodeeltjes, ultrafijn stof, zo klein als een miljoenste van een millimeter, direct door je cellen je bloed in gaan. Bij gezonde mensen herstelt de longfunctie zich na een uur of zes weer, maar uiteindelijk kun je er wel gezondheidsproblemen van krijgen." (Trajectum nr.10, 09 02 2012, p.18)
De resultaten van deze studie belichten ook een onderwerp waar nooit zoveel aandacht voor is geweest, namelijk de blootstelling van buspassagiers en automobilisten aan luchtvervuiling. In dat kader is de roep om schone auto's en schone bussen alleen maar belangrijker. De blootstelling aan het schadelijke roet is in een dieselbus aanzienlijk hoger dan in de elektrische variant, zoals ze in Arnhem rondrijden. Het rapport versterkt ook de noodzaak om fietsroutes apart van druk auto- en busverkeer aan te leggen. Het zou de gezondheid van fietsers ten goede komen. Tegelijkertijd zou een betere spreiding van fietsroutes de congestie in enkele drukke en nauwe straten verkleinen, zoals de Nachtegaalstraat en Burgemeester Reigerstraat in Utrecht.
In een interview voor het blad Trajectum geeft Zuurbier aan wat er zou moeten gebeuren: duurzaam openbaar vervoer, stoplichten sneller op groen zodat fietsers niet te lang in verontreinigde lucht hoeven te wachten, maar ook als fietser zelf de keuze maken voor een gezondere fietsroute. Dat kan door de drukke wegen te mijden. Dat je daarvoor soms een beetje om moet fietsen, is een afweging die ieder voor zich moet maken.
Lees ook:
Fijnstof veroorzaakt acute afwijkingen bij hartpatiënten
Naar een roetreductieplan voor een gezonder beleid op luchtkwaliteit
