Achtergrondartikelen over lucht, geluid en gezondheid

Geluidhinder en uitlaatgassen: Verkeer minstens zo schadelijk als roken

Dat verkeer ongezond is, weten we allemaal. In 2011 overleden 661 mensen als gevolg van een verkeersongeluk en raakten 20.000 mensen ernstig gewond. Toch is dit zeker niet het grootste gevaar dat verkeer met zich meebrengt. Ultrafijne stofdeeltjes en roet afkomstig van autoverkeer halen gemiddeld een jaar van ons leven af. Daarnaast kost verkeerslawaai meer dan je zou denken. In Utrecht hoor je bij 30% van alle woningen meer dan 60dB aan verkeerslawaai aan de gevel, een percentage dat sterk bovengemiddeld is, maar niet ongewoon voor de Randstad.

De effecten gaan verder dan een gevoel van hinder. Het kan leiden tot slaapverstoring, met vermoeidheid als gevolg. Op lange termijn kan geluidhinder leiden tot hart- en vaatziekten. Een recent Deens onderzoek concludeert dat met elke verhoging van 10dB aan verkeerslawaai het risico op een hartaanval met 12 procent toeneemt. In vergelijking met verkeersongelukken levert verkeerslawaai minstens zoveel gezondheidsverlies op. Daarbij wel de kanttekening dat de hoeveelheid geluidhinder een stijgende trend vertoont en het aantal verkeersslachtoffers juist aan het dalen is (NB: dit geldt helaas niet voor fietsers). Bovendien is geluidhinder sterk geconcentreerd in de grote steden.

Langs drukke wegen wonen is gevaarlijker dan gedacht

Het meest ernstige effect van verkeer is echter het gezondheidsverlies door de uitstoot van fijnstof. Gemiddeld leven wij Nederlanders een jaar korter door luchtverontreiniging. Vooral ultrafijne stofdeeltjes en roet afkomstig van autoverkeer zijn daarvoor verantwoordelijk. Met name langs drukke wegen is het gezondheidsverlies van mensen die daar wonen een stuk groter dan tot nu toe werd aangenomen: "Mogelijk is het gezondheidsverlies door uitlaatgassen daar tot een factor 5 tot 10 keer hoger dan gemiddeld in Nederland" (bron). Gelukkig zit daar ook een positief aspect aan. Het betekent namelijk dat maatregelen om de lucht schoner te maken veel effectiever zijn dan voorheen gedacht. Het vergroot het draagvlak voor maatregelen als milieuzones, het stimuleren van schone motoren en het investeren in fietsinfrastructuur. 

Het Kennisplatform voor Verkeer en Vervoer (KpVV) komt op basis van deze onderzoeken tot een ontnuchterende conclusie: "Als het gezondheidsverlies door verkeersgeluid, verkeersonveiligheid en fijn stof door verkeer worden opgeteld en wordt meegenomen dat het gebruik van de auto deels verantwoordelijk is voor het optreden van obesitas, zou autorijden wel eens even schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid als roken." Gezien de vele recente onderzoeken die de schadelijkheid van roet en ultrafijn stof aantonen, is deze uitspraak nog aan de voorzichtige kant. 

Meer fietsen: schonere lucht en effectief tegen overgewicht

Met het treffen van maatregelen voor schone lucht kun je gelijk een ander probleem aanpakken: Overgewicht. Van de Nederlandse kinderen tussen 5 en 16 jaar heeft 13% overgewicht en 7% ernstig overgewicht (kinderobesitas). Bij volwassenen (boven de 20 jaar) is het allemaal nog iets ernstiger: Ongeveer 11% kampt met overgewicht, een ruime verdubbeling ten opzichte van de jaren 80. Als je kijkt naar de regio's waar de meeste mensen met overgewicht wonen, dan blijkt dat er daar weinig wordt gefietst. Gemiddeld fietst een Nederlanders 900 km per jaar. In gebieden waar veel obesitas voorkomt, ligt het aantal fietskilometers vaak onder de 600 km. In regio's met weinig obesitasgevallen, ligt het aantal fietskilometers juist boven de 1200 km per jaar. Utrecht zit net onder het gemiddelde met 852 fietskilometers. Amsterdam doet het al een stuk beter met 989 km; Rotterdam zit ruim onder het gemiddelde met slechts 555 km.

Bronnen en meer informatie

Het Kennisplatform Verkeer en Vervoor (KpVV) publiceerde in juni 2012 het Dashboard duurzame en slimme mobiliteit. Hierin geeft het KpVV een overzicht van de laatste trends en ontwikkelingen op het gebied van duurzame en slimme mobiliteit. Onderwerpen die langskomen zijn onder meer de effecten van verkeer op de gezondheid, de relatie fietsen en overgewicht en slecht slapen door verkeerslawaai. 

Verkeerslawaai en het risico op een acute hartaanval, Deense studie van Mette Sørensen e.a.: een samenvatting leest u op www.plosone.org. 

Een recente studie in Groot-Brittannië schat het aantal doden door verkeeruitstoot op 5000 per jaar, aanzienlijk meer dan de 1850 doden door verkeersongelukken. Het totaal aantal jaarlijkse doden door (alle) luchtvervuiling wordt in deze studie geschat op 19.000. De kosten die daaraan zijn verbonden liggen tussen de 6 en 60 miljard. 

Meer onderzoeksresulaten vindt u in het overzicht Bronnen van wetenschappelijk onderzoek en voorlichting

Tekst: Olivier Beens