Achtergrondartikelen over lucht, geluid en gezondheid
Gezondheidseffecten stedelijk verkeer in nieuw perspectief
Veertig jaar beleid op het beperken van luchtvervuiling en geluidsoverlast heeft onze steden leefbaarder gemaakt. Toch is er nog veel gezondheidsschade door luchtvervuiling. Een van de onderliggende oorzaken is de hoge uitstoot van roet en ultrafijnstof. Onderzoek wijst keer op keer uit dat met name deze stoffen schadelijk zijn voor onze gezondheid. Wie dacht dat zuinige motoren en roetfilters dit probleem al lang hebben opgelost, komt voorlopig bedrogen uit.
In het artikel "Gezondheidseffecten stedelijk verkeer in nieuw perspectief" geeft Jan Fransen (Stichting Natuur & Milieu, Kracht van Utrecht) antwoord op de vraag waarom luchtvervuiling nog steeds veel slachtoffers eist.
Ultrafijnstof en roet
Met name ultrafijnstof, waar roet een onderdeel van is, veroorzaakt het huidige probleem met de volksgezondheid. Deze zeer kleine en schadelijke deeltjes zijn in de luchtmonitoring tot nu toe nagenoeg onopgemerkt gebleven. Moderne motoren blijken op dit vlak niet goed te scoren. Onderzoek in de VS en Canada laat zien dat benzinemotoren twee tot negen maal zoveel roet uitstoten als we tot nu toe dachten. Dieselmotoren zijn vooral afgesteld op het beperken van de uitstoot van (groter) fijnstof en stikstof, waarvoor immers normen gelden. Bij de uitlaat valt te merken dat die normen niet gelden voor ultrafijnstof. Met normen op aantallen ultrafijne deeltjes, bijvoorbeeld als onderdeel van de APK keuring, valt daarom nog veel winst te boeken. Ook roetfilters blijken in dit verhaal een dubieuze rol te spelen. Ze vangen weliswaar roet af, maar bij het regeneratieproces, waarbij het filter zich als het ware reinigt, verlaten alsnog grote aantallen ultrafijne deeltjes de uitlaat. Daar komt nog bij dat je roetfilters kunt laten verwijderen, getuige vele advertenties op internet.
Om tot een efficiënt luchtbeleid te komen zou de EU normen moeten stellen voor de gehele levensduur van een voertuig. Motoren en roetfilters zijn immers in nieuwe staat veel efficiënter dan aan het einde van hun 'levensduur'.
Veel bereikt maar lange weg te gaan
Er is veel bereikt de afgelopen 40 jaar. Het grote probleem in de jaren 80, zwaveldioxide, is nagenoeg verdwenen met een daling van 90 a 95%. Ook stikstofoxiden, ammoniak en fijnstof laten dalingen zien van circa 50%. Helaas is daarmee het gezondheidsprobleem niet verdwenen. Tot 95% van de Europese stadsbewoners is volgens de Europese Unie blootgesteld aan fijnstofconcentraties (PM2.5) boven de geldende norm van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO (bron). Het onderstreept nog eens de urgentie van een efficiënte luchtwetgeving en daadkrachtig optreden. Het ontbreekt de Europese lidstaten echter aan politieke wil. De Europese Commissaris van Milieu, Janez Potočnik, uitte op Twitter zijn ongenoegen over de inzet van EU-lidstaten: "EU Member States have insisted on flexibility in applying air quality legislation. This has not led to better implementation." Veel lidstaten, waaronder Nederland, hebben voor de huidige (ruime) EU-normen uitstel gekregen. Het lijkt erop dat het bij de komende normen niet anders zal zijn.
Zowel nationaal als op Europees niveau wordt nagedacht over het opnemen van roet of ultrafijnstof als belangrijke indicator voor luchtkwaliteit. Ultrafijne deeltjes blijken sterk samen te hangen met verkeersintensiteit. Nauwkeurige metingen zouden zo een goede basis kunnen vormen voor een efficiënt luchtbeleid.
