Stadsdistributie in de binnenstad - slimmer, schoner en stiller - kansen voor de vrachtfiets

Details

Gepubliceerd op woensdag, 14 mei 2014 10:46

Met de oude binnenstad heeft Utrecht goud in handen – ook economisch gezien. De krappe straten zijn prachtig, maar ook lastig voor de bevoorrading van winkels. Ruimte is beperkt. In de binnenstad, die verder redelijk autoluw is, rijden relatief veel vrachtwagens en bestelauto's. Winkels en horeca in de binnenstad moeten natuurlijk wel bevoorraad worden. Maar kan dat niet anders? 

De gemeente - ook de nieuwe Coalitie - heeft zeker ambitie voor een duurzamere goederendistributie. Er is bijvoorbeeld subsidie beschikbaar (€360.000 voor 2014) voor initiatieven gericht op procesinnovatie in het goederenvervoer. Ook zijn er gemeente-subsidies voor de aanschaf van schonere auto's. En dan is er nog de subsidieregeling emissiearme taxi's en bestelauto's van RVO.

Dat zijn kansen te over voor ondernemers en organisaties om bij te dragen aan een slimmere stadsdistributie. Wie neemt deze uitdaging aan?

Gemeente: Leg deze uitstekende ambitie vast in een actieplan "Slimme Stadsdistributie" en schep daarmee helderheid voor bewoners en ondernemers. In deze notitie lichten wij alvast de kansen (en beperkingen) toe van elektrisch vrachtvervoer op maat - zoals Cargohopper - en de vrachtfiets / cargo bike. 

Ruimtegebruik - luchtkwaliteit - geluid - werfkelders

De uitdaging voor de Utrechtse stadsdistributie zit in het beperken van het ruimtegebruik van grote vrachtwagens en in het verminderen van het aantal bestelwagens, in het beperken van luchtvervuiling, geluidoverlast en schade aan de Middeleeuwse werfkelders. Er zijn overigens wel degelijk beperkingen voor aslast en lengte - niet voor totaal gewicht - maar de handhaving daarop is beperkt. Kansen zijn er voor elektrisch vervoer met kleinere voertuigen en cargobikes - al of niet elektrisch ondersteund (meer hierover verderop in dit artikel). 

Voor sommige ondernemers in de binnenstad biedt de elektrische Cargohopper uitkomst. Dit "goederen-treintje" kan altijd en overal leveren en doet dat schoon en stil. Ook de stroomboot (bierboot) en de afvalboot zorgen ervoor dat er iets minder verkeer op de Oudegracht rijdt (NB: uitbreiding van dit systeem voor bevoorrading is lastig door het beperkte aantal losplaatsen op de Oudegracht). Buiten de binnenstad hebben straten als Amsterdamsestraatweg, Nachtegaalstraat en Biltstraat ook weinig ruimte voor laden en lossen. Regelmatig staan in dergelijke straten vrachtwagens te lossen, in de spits, half op het zeer drukke fietspad en half op het trottoir. 

Naar een slimmere stadsdistributie

In de meeste gevallen zal een duurzamere distributie betekenen dat er een extra overslag van goederen is. En dat is een vrij fundamentele stap voor vervoerders. Vrachtverkeer levert hun vracht af in een distributiecentrum aan de rand van de binnenstad, waarvandaan distributie met passende voertuigen verder gaat. Let wel: Het alternatief zal wel schoon moeten zijn; anders krijg je alleen maar méér kleinere voertuigen. Het Jaarbeursterrein zou een passende plek kunnen zijn voor een dergelijk transferium; Jaarbeurs en gemeente gaan dat zelfs al onderzoeken (bron, zie p4).  

De gemeente kan het proces sturen met een (steeds) strengere milieuzone voor vrachtverkeer (beperkingen voor gewicht, lengte en Euro-emissienormen) en bestelverkeer, gekoppeld aan het stimuleren van het schonere alternatief. De gemeente zal samen met ondernemers en vervoerders naar proces en maatregelen moeten kijken. Op termijn zou je ervoor kunnen kiezen om alleen de schoonste voertuigen (Euro VI / elektrisch) toe te laten. Daarnaast is belangrijk om ondernemers in de binnenstad te prikkelen om schoner vervoer te vragen van hun transportbedrijven. Tijdens de Stadsgesprekken werd in dit kader geopperd om van ondernemers een extra (financiele) bijdrage te vragen voor schone stadsdistributie. Dat is natuurlijk een mogelijkheid, zolang die zelfde ondernemers er ook voordeel mee behalen. 

Om de nodige duidelijkheid te scheppen naar ondernemers en bewoners, is het aan te bevelen om deze ambitie vast te leggen in een actieplan "Slimme Stadsdistributie". Aan de hand hiervan kan de gemeente - in lijn met "Samen maken wij Utrecht" in gesprek met ondernemers, organisaties en bewoners om invulling te geven aan deze ambitie. 

Gemeentesubsidie "Procesinnovatie duurzaam goederenvervoer"

Voor 2014 heeft de gemeente Utrecht €360.000 aan subsidie voor initiatieven gericht op procesinnovatie van het goederenvervoer. Doel is om goederenvervoer in (regio) Utrecht duurzamer af te wikkelen. Hiermee stimuleert Utrecht bedrijven, organisaties, winkels, horeca en zzp'ers om te investeren in goederenvervoer dat efficiënt, schoon, zuinig en veilig is. 

Belangrijk voor het creëren van draagvlak is het helder krijgen van alle voordelen. Die kunnen liggen in tijdwinst, ruimtewinst, minder schade aan werfkelders en minder overlast door luchtvervuiling en geluidsoverlast. Die cijfers en het inzicht in wat het oplevert is cruciaal voor ondernemers, gemeente en de bewoners van de binnenstad.

Met de subsidiemogelijkheden van de gemeente liggen er kansen om Utrecht slimmer te bevoorraden. Wie neemt deze uitdaging aan? Lees verder...

Stadsdistributie - efficiënter daar waar het kan

Natuurlijk kun je niet alles verbeteren. Sommige bedrijven werken met één grote truck per dag; kostentechnisch is dat zo aantrekkelijk dat daarin weinig zal veranderen. De Utrechtse Cargohopper heeft ook niet genoeg capaciteit om dergelijke grote vrachten te vervoeren (NB: in Amsterdam rijden er vier Cargohoppers, die samen aanzienlijk meer volume kunnen vervoeren). Sommige vrachten - zoals gekoelde en verse producten - zijn bovendien moeilijk te bundelen.

De kracht van een systeem als dat van Cargohopper zit bijvoorbeeld in kleine vrachtjes uit grote vrachtwagens, waarvoor de binnenstad teveel tijd kost. In plaats van de binnenstad in te rijden, kunnen verladers hun vracht afgeven bij het Cargohopper-distributiecentrum. Een dergelijk "logistiek ontkoppelpunt" biedt kansen voor het bundelen van vracht. Zo verminder je het aantal voertuigen in de stad.

Bekijk dit filmpje over Cargohopper Amsterdam voor een goede uitleg van dit systeem met de voordelen voor stad en ondernemers op een rij. 

De Cargo Bike is in opkomst

In het "kleinere" vrachtvervoer zijn ook interessante ontwikkelingen. De European Cycling Federation (ECF) en de EU hebben in het project Cyclelogistics de potentie van 'Cargo Bikes' onderzocht (ook in Utrecht). Conclusie is dat zeker de helft van alle reizen in binnensteden voor vervoer van goederen met de fiets zou kunnen (bron, Randy Rzewnicki, ECF project manager). Bij het winkelend publiek is het potentieel overigens nog veel groter. Het Cyclelogistics onderzoek toont aan dat zeker 90% hiervan met de fiets zou kunnen (NB: dat is een Europees gemiddelde).

Vanuit Europa is er blijvende aandacht voor de vrachtfiets. Het project Cyclelogistics (inmiddels beëindigd) heeft namelijk diverse opvolgers: 

• Cyclelogistics AHEAD - ondersteunt het doel van 'near zero-emission' stadsdistributie in 2030.
• PRO-E-BIKE project - stimuleert schone en energie-efficiënte voertuigen, elektrische fietsen en -scooters voor het vervoer van goederen en personen.
• Horizon 2020: binnen dit onderzoeksprogramma is 5 tot 8 miljoen euro beschikbaar voor "projects under the heading 'Electric two-wheelers and new light vehicle concepts". Volgens de ECF komen e-cargo bikes en speed-pedelecs daarvoor in aanmerking.

Vrachtfietsen in plaats van bestelwagens

Verschillende bedrijven werken tegenwoordig met vrachtfietsen. DHL vervangt waar mogelijk bestelwagens door cargobikes (1 op 1), ook in Utrecht. De reden is dat het simpelweg efficienter en goedkoper is: 

"DHL saves around 20,000 km per bicycle, said Arne Melse, OPS Field Support Specialist for DHL. This is because bicycles have easier access throughout cities compared to trucks. According to Melse, 50% of "light good" deliveries in cities could be made using bicycles (bron)."

Bij de Ikea in Delft kun je je vracht zelf naar huis fietsen met een leen-vrachtfiets. Het bedrijf Vrachtfiets levert dit voertuig; zij maken ook een elektrisch ondersteund exemplaar. CycleLogistics geeft aan dat vrachtfietsen een maximaal laadvermogen van zeker 200kg hebben (duo aangedreven); met elektrische ondersteuning kan dit zelfs tot 500kg oplopen. Het zijn voertuigen die niet beperkt worden door aslast, venstertijden en autovrije straten. Aan het transportmiddel ligt het dus niet. Het is de logistiek eromheen die de uitdaging vormt. 

Ik heb er alle vertrouwen in dat nu de derde Cargohopper gerealiseerd is, dat dit niet langer meer als een soort simpel experiment te beschouwen is, maar echt als nieuwe realiteit voor de logistiek in Nederland (Peter Colon, Buck Consultants International, bron).

Tekst: Olivier Beens

--- 

Utrecht en CycleLogistics: programma om meer vrachtfietsen in te zetten voor "the last mile" in Utrecht. Meer info. 

Meer over vrachtfietsvervoer in Europese steden leest u in Lowtech Magazine. 

Er liep tot juli 2013 een proef met gebundelde leveringen aan de horeca door Cargohopper. Lees meer over de achtergronden van deze proef. Bundeling van horeca-leveringen bleek overigens uiterst lastig. 

Initiatief Port of Utrecht - een multimodaal logistiek knooppunt op industrieterrein Lage Weide: weg, water en spoor. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden van een rail-terminal. Wellicht kan de binnenstad profiteren van dit initiatief. 

Het huidige Actieplan Goederenvervoer van de Gemeente Utrecht (2012): meer info in de brochure.